در التهاب گوش میانی که به آن اصططلحاً اوتیت مدیا (Otitis media) گفته می شود، بافتهایی که گوش میانی را پوشانده اند دچار التهاب می گردند و چرک و مایع در گوش میانی جمع شده و باعث بروز درد و کاهش شنوایی می شود.
این وضعیت وقتی اتفاق می افتد که یک عفونت ویروسی مثل ویروس سرماخوردگی یا آنفلوانزا، یک عفونت باکتریایی از قسمت گلو وارد گوش میانی شود .این عفونت ممکن است باعث پارگی پرده گوش گردد.
علائم عفونت گوش
سه نوع عمده عفونت گوش وجود دارد که هرکدام ترکیب متفاوتی از نشانه ها را دارا می باشند:
- عفونت حاد گوش میانی (AOM): که شایعترین نوع آن می باشد. قسمت هایی از گوش میانی را درگیر میکند و دچار آماس می شود و مایع در پس پرده گوش به دام می افتد. به همین دلیل علامت شایع آن گوش درد می باشد. همچنین ممکن است کودک دچار تب شود.
- عفونت گوش میانی همراه با ترشحات (OME): برخی از مواقع هنگامی که عفونت به مراحل انتهایی رسیده و مایعات هنوز هم در پشت پرده گوش حبس شده اند مشاهده می شود. کودک مبتلا به OME ممکن است هیچ نشانی از بیماری را بروز ندهد ولی پزشک با دستگاه های مخصوص قادر خواهد بود تجمع مایعات را در پشت پرده گوش مشاهده کند.
- عفونت گوش میانی مزمن همراه با ترشحات (COME): هنگامی رخ میدهد که مایعات برای مدتی طولانی در گوش میانی باقی بمانند و یا مایعات جدید وارد گوش شوند و آنجا باقی بمانند، گرچه به نظر میرسد عفونتی وجود نداشته باشد. COME کار را برای کودک برای مبارزه با سایر عفونت های جدید سخت میکند و احتمال اختلالات شنوایی وجود دارد.
علائم عفونت گوش در کودکان:
اغلب عفونت های گوش زمانی رخ می دهند که کودک هنوز صحبت کردن را فرانگرفته است. در صورتی که فرزند شما به سنی نرسیده است که بیان کند “گوشم درد می کند” در این صورت به این علائم توجه کنید:
بخش های گوش
چه چیز عامل ایجاد عفونت گوش است؟
عفونت گوش عمدتا توسط باکتری ها ایجاد میشود و اغلب بعد از اینکه کودک دچار گلودرد، سرماخوردگی یا سایر عفونت های بخش فوقانی دستگاه تنفس شود آغاز میشود.
در صورتی که عفونت بخش فوقانی دستگاه تنفس از نوع باکتریال باشد همین باکتری ها ممکن است در گوش میانی نیز گسترش یابند و اگر عفونت از نوع ویروسی باشد، نظیر سرماخوردگی (ویروس انفلوانزا)، باکتری ها فلور طبیعی آن ناحیه می توانند به عنوان عامل ثانویه ایجاد عفونت کنند و در اثر این عفونت مایعی در پشت پرده گوش جمع خواهد شد.
گوش دارای سه بخش اصلی می باشد:
- گوش خارجی
- گوش میانی
- گوش داخلی
گوش خارجی که pinna نیز نامیده میشود شامل تمام چیزهایی میشود که ما از بیرون مشاهده می کنیم. (از خم بالایی گوش تا لاله گوش به همراه کانال شنوایی که از ورودی سوراخ گوش شروع و تا پرده گوش ادامه دارد). پرده گوش یک لایه غشایی است که دو بخش میانی و خارجی را از یکدیگر متمایز می کند.
گوش میانی، جایی که عفونت گوش رخ میدهد، بین پرده گوش و گوش داخلی قرارگرفته است. درون گوش میانی سه استخوان کوچک به نام های استخوان چکشی (malleus)، استخوان سندانی (incus) و استخوان رکابی (stapes) قرار دارند که وظیفه آنها انتقال لرزش های صوتی از پرده گوش به گوش داخلی میباشد. این استخوان ها در گوش میانی توسط هوا احاطه شده اند.
گوش داخلی شامل لایبرنت (Labyrinth) می باشد که به ما در برقراری تعادل کمک میکند. حلزون گوش (conchea) که بخشی از این لایبرنت می باشند ارگان حلزونی شکلی هستند که لرزش های صوتی دریافت شده در گوش میانی را به علائم الکتریکی تبدیل می کنند و عصب شنوایی این علائم را به مغز می فرستد.
سایر بخش های نزدیک گوش نیز می توانند درگیر عفونت گوش شوند. مجرای (شیپور) استاش یک مجرای کوچک است که بخش فوقانی گلو را به گوش میانی مرتبط می نماید و کارش این است که هوای تازه را در اختیار گوش میانی قرار دهد، آنرا زهکشی کند و فشار هوای بین بینی و گوش را در حد متعادل حفظ کند.
لوزه ها (Adenoids) بالشتک های کوچک بافتی هستند که در پشت بینی، بالای گلو و نزدیک شیپور استاش قرار گرفته اند که عمدتا از سلول های سیستم ایمنی ساخته شده اند و با به دام انداختن باکتری هایی که از طریق دهان وارد شده اند با عفونت مبارزه می کنند.
چرا کودکان بیشتر از بالغین دچار عفونت میشوند؟
دلایل متعددی وجود دارد که چرا کودکان بیشتر از بالغین دچار عفونت گوش می شوند.
شیپور استاش آنها کوچکتر از بالغین می باشد و این باعث میشود حتی در شرایط طبیعی خروج مایع سخت تر باشد. در صورتی که شیپور استاش دچار آماس شده باشد و یا توسط موکوس مربوط به سرماخوردگی یا سایر بیماری های تنفسی پوشیده شده باشد ممکن است مایع نتواند جریان داشته باشد.
سیستم ایمنی یک کودک به اندازه ی یک فرد بالغ تاثیرگذار و فعال نمی باشد چرا که هنوز در حال توسعه است و این کار را برای کودکان برای مقابله با عفونت سخت می کند.
به عنوان بخشی از سیستم ایمنی، لوزه ها به باکتری های عبورکرده از دهان و بینی پاسخ می دهند. بعضی اوقات باکتری ها در لوزه ها به دام می افتند و ایجاد عفونت مزمن میکنند که سپس به شیپور استاش و گوش میانی میروند.
یک پزشک چگونه عفونت گوش میانی را تشخیص دهد؟
اولین سوالی که پزشک از شما خواهد پرسید در رابطه با سلامت کودک شماست. آیا فرزند شما اخیرا سرماخوردگی و یا گلودرد داشته است؟ آیا مشکل خواب داشته است؟ آیا گوشش را فشار میدهد؟
در صورتی که عفونت گوش محتمل به نظر برسد، ساده ترین روش برای پزشک استفاده از وسیله ای چراغ دار به نام اتوسکوپ (Otoscope) میباشد تا بوسیله آن پرده گوش را مشاهده کند. پرده گوش قرمز شده و متورم نشان دهنده عفونت می باشد.
پزشک همچنین ممکن است از اتوسکوپ بادی (Pneumatic Otoscope) استفاده نماید که مقداری هوا (مانند فوت) را به مجرای شنوایی می وزد تا از وجود مایع در پشت پرده گوش مطمئن شود. پرده گوش طبیعی به نسبت پرده گوشی که پشت آن مایع قرار دارد راحت تر تکان خواهد خورد.
تیمپانومتری (Tympanometry)، که از تون صدا و فشار هوا استفاده می کند، یک تست تشخیصی است که پزشک ممکن است درصورتی که تشخیص واضح نباشد از آن استفاده نماید.
تیمپانومتر (Tympanometer) یک دوشاخه کوچک و نرم است که شامل یک میکروفون کوچک و بلندگو می باشد و میزان انعطاف پرده گوش را در فشارهای مختلف اندازه گیری میکند.
درمان عفونت حاد گوش میانی چگونه است؟
خیلی از پزشکان آنتی بیوتیک، نظیر آموکسی سیلین، را به مدت هفت تا ده روز تجویز می کنند. همچنین پزشک شما ممکن است از ضد دردهایی نظیر استامینوفن و یا ایبوپروفن و یا قطره گوش برای کاهش درد استفاده نماید.
از آنجاییکه آسپرین عامل پیشگیری کننده اصلی برای سندرم Reye را محدود میکند، کودکی با علائم تب و سایر علائم شبه انفلوانزا نباید بدون تجویز و بررسی پزشک از اسپرین استفاده نماید.
اگر پزشک شما قادر به تشخیص قطعی OM نمی باشد و کودک شما گوش درد و یا تب شدیدی ندارد، ممکن است پزشک از شما چند روزی فرصت بخواهد تا ببیند گوش درد از بین میرود یا نه.
گاهی اوقات گوش درد به دلیل عفونت نیست و بعضی عفونتهای گوش ممکن است بدون آنتی بیوتیک هم بهبود یابند. استفاده محتاطانه آنتی بیوتیک با دلیل مناسب از توسعه باکتری های مقاوم به آنتی بیوتیک به پیشگیری کمک میکند.
اگر پزشک آنتی بیوتیک تجویز کرد، مهم است که مطمئن شوید کودک شما به صورت دقیق بر طبق تجویز پزشک و به صورت کامل مورد درمان قرارگیرد. (دوره درمان را تکمیل نماید). گرچه ممکن است کودک شما طی چند روز بعد از شروع درمان بهتر به نظر برسد ولی عفونت هنوز به طور کامل پاک نشده است.
متوقف کردن زود هنگام دوره درمان ممکن است موجب عود عفونت شود. همچنین مهم است که کودک شما مورد پیگیری پزشک قرار گیرد (follow up یا معاینه منظم) تا بررسی شود که عفونت هنوز هم وجود دارد یا پاک شده است.
چقدر طول میکشد تا فرزندم بهتر شود؟
فرزند شما ممکن است چند روز پس از معاینه پزشک بهتر شود. اگر بعد از چند روز کودک شما همچنان بیمار به نظر میرسد، با پزشک خود تماس بگیرید.
ممکن است کودک شما نیاز به آنتی بیوتیک های متفاوتی داشته باشد، مادامی که عفونت پاک شود ممکن است مایع هنوز در گوش باقی بماند هرچند که عمدتا طی سه تا شش هفته ناپدید میشود.
چه میشود اگر عفونت عود کند؟
برای جلوگیری از عود عفونت محدود کردن برخی عوامل، کمک کننده است. یکی از این عوامل خطرزا افراد سیگاری و دود سیگار می باشد. در اثر نادیده گرفتن این عوامل کودک ممکن است حتی به مدت پنج تا شش سال نیز عفونت را با خود داشته باشد.
ممکن است پزشک شما بخواهد چند ماهی صبر کند تا ببیند که علائم بهتر می شوند یا نه، اگر عفونت حتی با کمک آنتی بیوتیک ها هم از بین نرفت بسیاری از پزشکان اقدام جراحی را پیشنهاد خواهند کرد که با این کار یک لوله تهویه کوچک را برای بهبود جریان هوا و جلوگیری از بازگشت عفونت در گوش قرار می دهند.
این لوله ها عمدتا به مدت شش تا نه (۹) ماه باقی خواهند ماند و نیازمند معاینه منظم می باشند. در صورتی که این لوله هم پاسخگو نباشد و بیماری بهبود نیابد پزشک پیشنهاد خواهد کرد که برای جلوگیری از عفونت دوباره، لوزه برداشته شود.
آیا عفونت گوش قابل پیشگیری است؟
در حال حاضر، بهترین راه پیشگیری عفونت گوش کاهش عوامل خطرزای ایجاد کننده آن می باشند. در اینجا برخی اقدامات پیشگیرانه را برای شما ذکر می کنیم:
- کودک خود را در برابر ویروس انفلوانزا واکسینه کنید. مطمئن شوید که کودک شما واکسن را به طور سالانه دریافت میکند.
- پیشنهاد می کنیم کودک خود را با واکسن PCV13 واکسینه نمایید. (۱۳-valent pneumococcal conjugate vaccine). واکسن PCV13 نسبت به واکسن PCV7 در برابر بیماری های باکتریایی بیشتری مقاومت ایجاد می نماید. در صورتی که کودک شما واکسن PCV7 را دریافت کرده است برای تغییر آن با پزشک خود مشورت نمایید.
- دست های خود را به صورت منظم بشویید. این کار از گسترش میکروب ها جلوگیری می کند.
- از اینکه نوزادتان در معرض دود سیگار قرار گیرد به شدت اجتناب کنید. مطالعات نشان میدهد نوزادانی که در معرض دود سیگار قرار دارند مستعد عفونت گوش می باشند.
- هیچگاه شیشه شیر یا بطری را هنگام خواب در کنار نوزادتان قرار ندهید.
- اجازه ندهید کودکان بیمار با یکدیگر باشند. تا جای ممکن از برخورد کودکتان از کودکان بیمار جلوگیری نمایید (و برعکس).