دهان و دندان به‌عنوان دریچۀ ورود غذا به بدن و ابزاری مهم برای حرف‌زدن، از مهم‌ترین اعضای بدن هستند که مراقبت از آن‌ها باید جزو برنامه‌های همیشگی هر فرد باشد. این مراقبت، به‌کمک روش‌های ساده‌ای انجام می‌شود که می‌تواند از بروز بدترین بیماری‌ها جلوگیری کند. افرادی که سلامت دهان و دندانشان برایشان اهمیت دارد، به‌خوبی می‌دانند که هرگونه مراقبت و پیشگیری بهتر از درمان و جبران است. در ادامه قصد داریم به مهم‌ترین راه‌های پیشگیری از بیماری های دهان و دندان بپردازیم و برخی از رایج‌ترین بیماری‌های این حوزه را معرفی کنیم که می‌توانید از طریق کلینیک دندانپزشکی دکتر آیت برای درمان آن‌ها اقدام کنید.
راه‌های پیشگیری از بیماری های دهان و دندان
ازدست‌ندادن سلامتی، همواره بهتر و عاقلانه‌تر از این است که از دست برود و تلاش کنیم تا دوباره آن را به دست بیاوریم؛ به‌همین‌دلیل همیشه اولین گام در حفظ سلامت، انجام برخی از مراقبت‌ها و نکاتی است که باعث جلوگیری از بروز بیماری‌ها و آسیب‌ها می‌شود. برای پیشگیری از بیماری های دهان و دندان نیز روش‌ها و نکاتی وجود دارد که انجام آن‌ها می‌تواند به حفظ و استمرار سلامت در این بخش از بدن کمک کند. این روش‌ها عبارتاند از:
مراجعۀ منظم به دندانپزشک
اولین گام برای جلوگیری از بروز آسیب‌ها و بیماری‌ها، انجام چکاپ‌های منظم و ۶ ماهۀ دندانپزشکی و مراجعه به کلینیک دندانپزشکی است تا وضعیت دهان و دندان همواره بررسی شود و درصورت بروز اولین علائم بیماری‌ها و پوسیدگی‌ها و … اقدامات لازم برای درمان آن‌ها انجام شود. تشخیص به‌موقع این بیماری‌ها باعث می‌شود که درمان نیز آسان‌تر و کم‌هزینه‌تر باشد؛ اما درصورت پیشروی آن‌ها و گسترش آسیب، درمان سخت‌تر و با هزینۀ بیشتری همراه است.
رعایت بهداشت دهان و دندان از مهم‌ترین راه‌های پیشگیری از بیماری های دهان و دندان
یکی از مهم‌ترین راه‌های پیشگیری، رعایت بهداشت دهان و دندان به‌شکل روزانه و مستمر است. این کار را می‌توان به‌کمک 3 ابزار مهم بهداشتی در حوزۀ دهان و دندان انجام داد که عبارتاند از:
- مسواک‌زدن: مهم‌ترین ابزار برای انجام مراقبت‌های بهداشتی در رابطه با دهان و دندان‌ها، مسواک است. هر فرد باید روزانه حداقل 2 بار مخصوصاً قبل‌از خواب مسواک بزند و برای این کار از مسواک نرم و خمیردندان مناسب استفاده کند. نکتۀ حائز اهمیت این است که مسواک‌ها نباید طولانی‌مدت استفاده شوند و هر 3 ماه یک بار باید آن‌ها را دور ریخت و از یک مسواک جدید استفاده کرد.
- نخ دندان: یار و همراه همیشگی مسواک، نخ دندان است که ابزار مهم دیگری برای تمیزکردن دندان‌هاست. این وسیله نیز باید حداقل 2 تا 3 بار در روز، به‌ویژه بعد‌از خوردن غذا و قبل‌از خواب، استفاده شود. البته کشیدن نخ دندان باید به‌روش درست و اصولی‌اش انجام شود تا باقی‌ماندۀ غذاها را از میان دندان‌ها بردارد و اثر خود را بگذارد، وگرنه نمی‌تواند آن‌طور که باید آن‌ها را تمیز کند.
دهانشویه: یکی دیگر از ابزارهای مهم برای حفظ سلامت دهان و دندان، دهانشویه است که استفاده از آن باعث می‌شود باکتری‌های مضر روی دندان و زبان و لثه از بین بروند. دهانشویه‌ها هم به‌شکل شیمیایی موجودند که آن‌ها را از داروخانه‌ها می‌توان تهیه کرد، هم می‌توان آن‌ها را به‌شکل غیرشیمیایی و با مواد طبیعی در منزل درست کرد. برای مثال محلول آب‌نمک یکی از این نوع دهانشویه‌ها است که خاصیت ضدباکتریایی دارد.
تعذیۀ سالم
از دیگر راه‌های حفظ سلامت و پیشگیری از بیماری های دهان و دندان، داشتن تغذیۀ سالم است. خوردن غذاهای سالم و به‌ویژه حذف شکر مصنوعی نه‌تنها سلامت کلی بدن را افزایش می‌دهد، بلکه به حفظ سلامت دهان و دندان و جلوگیری از ایجاد پوسیدگی و تضعیف لثه و دندان نیز کمک می‌کند. افرادی که از غذاهای خیلی شیرین، سفت و ترد، رنگی و تیره و امثالهم استفاده نمی‌کنند، معمولاً دندان‌های سالم‌تر و درخشان‌تری دارند و کمتر به درمان‌های دندانپزشکی نیاز پیدا می‌کنند.
عدم مصرف دخانیات و الکل
دخانیات و الکل از جمله مواردی هستند که می‌توانند آسیب زیادی به سلامت بدن مخصوصاً لثه و دندان بزنند؛ به‌همین‌دلیل پرهیز از مصرف هرگونه الکل و دخانیات به ویژه سیگار نقش مهمی در کاهش خطر ابتلا به سرطان‌های دهان، بیماری لثه و ازدست‌دادن دندان دارد.
آشنایی با بیماری‌های دهان و دندان
نکات گفته‌شده مهم‌ترین روش‌های پیشگیری از بیماری های دهان و دندان بود که درصورت رعایتشان احتمال بروز آسیب‌ها به پایین‌ترین حد ممکن می‌رسد و برعکس، سهل‌انگاری در انجام آن‌ها می‌تواند باعث بروز بیماری‌های زیادی شود که در ادامه برخی از رایج‌ترین موارد از آن‌ها را معرفی خواهیم کرد.
دنیای امروز گرچه در عرصه‌های مختلف پیشرفت شایانی کرده است؛ اما هنوز برخی موارد هستند که جزو عیوب آن به شمار می‌روند. تغییر سبک زندگی، دسترسی ناکافی به فلوراید، مقرون‌به‌صرفه‌بودن غذاهای قندی برای قشرهای مختلف جامعه و بالارفتن هزینه‌های درمان‌های دندانپزشکی و در نتیجه دسترسی کم مردم به خدمات درمانی، باعث شده است که بیماری‌های دهان و دندان نسبت به گذشته شیوع بیشتری پیدا کنند. اگرچه انجام مراقبت‌های بهداشتی می‌تواند احتمال ابتلا به آن‌ها را کاهش بدهد؛ اما همچنان به قوت خود پابرجایند و افراد زیادی را درگیر می‌کنند. برخی از رایج‌ترین بیماری‌های این حوزه عبارتاند از:
پوسیدگی دندان
پوسیدگی دندان از بیماری‌های بسیار رایج دهان و دندان است که می‌تواند برای افراد در سنین مختلف رخ بدهد. باکتری‌ها و پلاک‌هایی که در طول روز روی دندان تجمع می‌کنند و قند حاصل از غذاهای شیرین و نوشیدنی‌های قندی مثل نوشابه که بر دندان می‌نشینند، مهم‌ترین دلایل بروز این بیماری هستند که تنها راه پیشگیری از آن رعایت بهداشت و استفاده از مسواک و نخ دندان و دهانشویه است. درغیراین‌صورت باکتری‌های مضر در دهان تجمع می‌کنند، به مینای دندان آسیب می‌زنند و باعث خرابی و پوسیدگی آن می‌شوند.
بیماری لثه
بیماری پریودنتال یا بیماری لثه از دیگر امراض رایج در حوزۀ دهان و دندان است که با علائمی مثل تورم و خونریزی لثه، بوی بد دهان و احساس درد، همراه است. این بیماری با رعایت‌نکردن بهداشت و استفاده از دخانیات تشدید می‌شود و در موارد حاد ممکن است لثه از دندان جدا و باعث لق‌شدن و افتادن دندان‌ها شود.
ازدست‌دادن دندان
ازدست‌دادن کلی دندان‌ها و بی‌دندان‌شدن از دیگر بیماری‌های دهان و دندان است که می‌تواند عواقب بدی برای سلامت جسمانی و روانی فرد داشته باشد و حتی از نظر اجتماعی او را منزوی کند. این بیماری ممکن است به‌دلیل پوسیدگی‌های شدید و گسترده یا بیماری پریودنتال و سرطان و… در افراد رخ بدهد که به‌معنای پایان همیشگی دندان‌های طبیعی فرد است و اختلال جدی در غذاخوردن و حرف‌زدن فرد ایجاد می‌کند. برای برطرف‌کردن آسیب‌های حاصل از این بیماری باید از پروتزها و دندان مصنوعی استفاده کرد تا فرد به زندگی عادی خود برگردد. پیشگیری از بیماری های دهان و دندان تا حد زیادی می‌تواند از بروز این مشکلات پیشگیری کند.
سرطان دهان
این سرطان که سیزدهمین سرطان شایع در جهان است، همۀ قسمت‌های دهان از لب تا حفرۀ دهان و … را درگیر می‌کند. مهم‌ترین عوامل ایجاد سرطان دهان را مصرف الکل، تنباکو و عفونت‌های ویروس پاپیلومای انسانی دانسته‌اند که شیوع آن در مردان شایع‌تر است و میزان کشندگی آن نیز در مردان مسن بیشتر از زنان مسن است.
عفونت‌های ویروسی، قارچی یا باکتریایی در افراد مبتلا به ایدز
از دیگر بیماری‌های رایج دهان و دندان، مشکلاتی است که برای افراد مبتلا به ایدز رخ می‌دهد. برخی از علائم دهانی مبتلایان به این ویروس عبارتاند از؛ آفت دهانی گسترده، تبخال دهانی، برفک دهانی یا کاندیدیازیس دهان، بیماری لثه، تومور و سرطان دهان، خشکی دهان، زگیل‌های حاصل از عفونت‌های ویروس پاپیلومای انسانی و ….
نوما (Noma)
بیماری نوما یک عفونت کشنده است که در ناحیه دهان و صورت ایجاد می‌شود و بیشتر در کودکان 2 تا 6 ساله‌ای رخ می‌دهد که در وضعیت بهداشتی نامناسبی به سر می‌برند و سوءتغذیه شدید و بیماری‌های عفونی، باعث تضعیف سیستم ایمنی بدن‌شان شده است. کشورهای جنوب صحرای آفریقا بیشتر از سایر مناطق جهان در معرض این بیماری‌اند. نوما ابتدا به‌شکل زخم و خراشی در بافت‌های نرم دهان یا صورت ظاهر می‌شود که درصورت تشخیص به‌موقع و شروع درمان، گسترش آن متوقف می‌شود؛ اما درصورت عدم درمان، پیشروی می‌کند و بافت‌های نرم و سخت و پوست را از بین می‌برد.
شکاف لب و کام
شکاف‌های دهانی از جمله بیماری‌های مادرزادی هستند که با احتمال 1 در 1000 تا 1500 تولد، در سراسر جهان رخ می‌دهند. مهم‌ترین دلیل بروز این بیماری ژنتیک است؛ اما مواردی مثل مصرف دخانیات، تغذیۀ نامناسب و چاقی مادر در دورۀ بارداری نیز می‌تواند باعث شکاف لب و کام در نوزاد شود. خوشبختانه این بیماری امروزه قابل درمان است و با انجام جراحی، مشکل به‌طور کامل حل می‌شود.
سخن پایانی
بیماری‌های دهان و دندان جزو بیماری‌های شایعی هستند که می‌توانند برای افراد در سنین مختلف رخ بدهند. برخی از این بیماری‌ها مثل پوسیدگی دندان، کم‌خطرتر و برخی مثل سرطان دهان، بسیار خطرناک و کشنده هستند که بهترین روش مقابله با آن‌ها پیشگیری از ظهور و بروزشان است. افراد می‌توانند با ساده‌ترین روش‌ها در خصوص رعایت بهداشت دهان و دندان و مراجعۀ منظم به دندانپزشک خود را از تبعات این بیماری‌ها نجات بدهند و متحمل هزینۀ جانی و مالی نشوند. شما می‌توانید برای دریافت اطلاعات بیشتر و درمان و پیشگیری از بیماری های دهان و دندان به کلینیک دندانپزشکی دکتر آیت مراجعه کنید.