وقتی که اکثر مردم کلمه “هسته ای” را می شنوند، اولین چیزی که به ذهن آ نها می رسد چندان مثبت نیست. مثلا به فاجعه چرنوبیل فکر می کنند و یا بمب هسته ای!!!
اما در دنیای پزشکی، اصطلاح “هسته ای” یک چیز بسیار بسیار عالی و خاص است. پزشکی هسته ای شاخه ای از تصویربرداری پزشکی است که از مقادیر بسیار کمی مواد رادیواکتیو برای تشخیص و تعیین شدت بیماری های مختلف از جمله بسیاری از سرطان ها، بیماری های قلبی، دستگاه گوارش، غدد درون ریز، اختلالات عصبی و سایر ناهنجاری های درون بدن استفاده می کند. این روش ها اطلاعات ارزشمندی را از بسیاری بیماری ها به زشک ارائه می دهند که به جرات می توان گفت که با هیچک از روش های تصویربرداری پزشکی دیگر مانند ام ار ای یا سی تی اسکن و یا رایولوژی و … قابل دست یابی نیست.
پس درست متوجه شده اید، پزشکی هسته ای و تصویربرداری پزشکی هسته ای یک چیز کاملا خاص است. با تیم تولید محتوای اسکن طب همراه باشید تا بررسی دقیق تری داشته باشیم
چرا پزشکی هسته ای انقدر خاص هستند؟
در تصویربرداری تشخیصی مرسوم مانند رادیولوژی، ام ار ای، سی تی اسکن و سونوگرافی، از یک منبع خارجی انرژی مانند اشعه ایکس، میدان های مغناطیسی یا امواج اولتراسوند برای تولید تصاویر استخوان و بافت نرم استفاده می شود. اما در پزشکی هسته‌ای که نام دیگر آن تصویربرداری مولکولی است، منبع انرژی به داخل بدن وارد می‌شود، جایی که در یک بافت، اندام یا فرآیند خاص گنجانده می‌شود و سپس توسط یک دستگاه خارجی (دوربین گاما، اسکنر SPECT یا PET) شناسایی می‌شود تا اطلاعاتی در مورد آن ارائه شود. بسیاری از اوقات بررسی عملکرد اندام و فعالیت سلولی از مشاهده شکل ظاهری همان اندام بسیار مهم تر است زیرا بیماری با تغییرات میکروسکوپی سلولی شروع می‌شود. در نتیجه پزشکی هسته‌ای این پتانسیل را دارد که بیماری را در مراحل اولیه و قابل درمان‌تر شناسایی کند، اغلب قبل از اینکه تصویربرداری معمولی و آزمایش‌های دیگر بتوانند ناهنجاری‌ها را آشکار کنند.
برای به دست آوردن این اطلاعات منحصر به فرد بدون آزمایش های پزشکی هسته ای و تصویربرداری مولکولی نیاز به روش های تهاجمی ترمانند بیوپسی یا جراحی می باشد که اغلب پر مخاطره تر هستند.
پزشکی هسته ای و تصویربرداری مولکولی با توانایی خود در شناسایی علائم اولیه بیماری و سایر ناهنجاری ها، پتانسیل تغییر مراقبت پزشکی از واکنشی و تهاجمی به پیشگیرانه و امن تر را دارا می باشد.
اما سوال بعد در این است که اگر پزشکی هسته ای خاص است پس چگونه کار می کند؟
پزشکی هسته ای چطور کار می کند؟
تمام مطالعات پزشکی هسته ای با استفاده از رادیوایزوتوپ و دوربین ویژه پزشکی هسته ای انجام می شود. بیمار یا ماده رادیو اکتیو را می خورد و یا یک رادیو ایزوتوپ (ماده رادیواکتیو که در دوز بسیار کم ایمن استفاده می شود) به او تزریق می شود. مولوکول های رادیوایزوتوپ در سلول ها و در یک مکان خاص جمع می شود (همانجاییکه پزشکان می خواهند ببینند در آن ناحیه چه چیزهایی در حال رخ دادن است مثلا غده سرطانی) در حالی که این مولوکل ها مقدار کمی تابش به شکل پرتوهای گاما از خود ساطع می کنند.
حال که مواد رادیو اکتیو مثلا در بافت یا غده سرطانی جمع شدند و شروع به تابش اشعه گاما می کنند، یک دوربین یا آشکارساز و یا دتکتور اشعه گاما دور بدن بیمار قرار می گیر و این پرتو های ساطع شده از غده سرطانی را جمع آوری می کند. بعد نوبت به آن می رسد تا این اشعه های جمع آوری شده توسط کامپیوترهای قوی و با استفاده از روش های پیچیده ریاضی، بازسازی شوند و در نتیجه یک عکس پزشکی هسته ای برای پزشک تولید کنند.
اغلب اوقات، ممکن است بیمار مجبور باشد چندین ساعت قبل از گرفتن عکس صبر کند تا رادیودارو بطور کامل جذب سلول های مورد نظر شود. رادیو ایزوتوپ ظرف 12 تا 24 ساعت از سیستم بیمار پاک می شود.
انواع تجهیزات پزشکی هسته ای چیست؟
- گاما کمرا ساده
- اسپکت یا SPECT – توموگرافی کامپیوتری با انتشار تک فوتون
- پت اسکن یا PET Scan – توموگرافی انتشار پوزیترون
چه زمانی پزشکی هسته ای گزینه خوبی است؟
هنگامی که بیمار دارای اختلالی است که تشخیص آن دشوار است، پزشکی هسته ای اغلب می تواند به تشخیص مشکل کمک کند. یک پزشک می تواند برای بررسی و یافتن علت مشکلات زیر انجام اسکن پزشکی هسته ای را تجویز کند:
- شکستگی مشکوکی که در اشعه ایکس نشان داده نمی شود
- یافتن محل های عفونت ناشناخته یا زخم های درمان نشده
- بررسی عملکرد کیسه صفرا و غده تیروئید
- ارزیابی ساختار استخوان
- بررسی روند درمان سرطان
- بررسی بسیار دقیق جریان و عملکرد قلب
- تشخیص رد پیوند قلب
- اسکن ریه ها
- بررسی مغز برای ناهنجاری ها و اختلالات عصبی
این ها مهمترین علل استفاده از پزشکی هسته ای می باشند. پزشکی هسته ای همچنین می تواند برای درمان هایی از جمله:
- پرکاری تیروئید
- لنفوم
- برخی اختلالات خونی
- متاستاز تومور دردناک به استخوان
استفاده گردد.
در پزشکی هسته ای مهم ترین اسکن، عکسبرداری از قلب است. از این رو به طور مختصر در ادامه به بررسی اسکن قلب پزشکی هسته ای می پردازیم.
اسکن قلب
اسکن قلب از آن دسته عکسبرداریهای پزشکی است که همواره چالش بر انگیز است. قلب یکی از حیاتی ترین ارگان های بدن است که عملکردش به شدت بر روی سلامتی بدن تاثیر گذار است. وقتی صحبت از عملکرد ارگانی از بدن می شود، منظور این است که در حین کار کردن آن ارگان چه اتفاقاتی در حال رخ دادن است. پس نیاز به تصویری است که مثلا مثل سی تی اسکن تنها از شکل ظاهری آن تصویر گرفته نشود بلکه نشان دهد هر قسمت از آن ارگان که در اینجا منظور ما قلب است چقدر کارایی و راندمان دارد.
پزشکان برای بررسی میزان کارکرد عضلات قلب از اسکن قلب به روش پزشکی هسته ای استفاده می کنند. برای این کار معمولا بیمار در دو نوبت یکی در حالت استراحت و دیگری در حالت فعالیت شدید مثلا بعد از ورزش عکسبرداری می کند . پزشک بعد از مقایسه دو تصویر می تواند متوجه شود که عضلات قلب چگونه عمل می کنند.
اسکن طب به عنوان مرجع تخصصی تصویربرداری پزشکی در تلاش است تا با معرفی انواع روش های تصویربرداری به صورت تخصصی اما با زبانی ساده، به بالارفتن سطح آگاهی عمومی جامعه در خصوص سلامت افراد کمک کند. در اسکن طب می توانید هر آن چه که در مورد تصویربرداری پزشکی نیاز دارید مطالعه کنید.
یکی دیگر از خدمات اسکن طب ایجاد بستری است تا مردم بتوانند بصورت رایگان از مراکز مختلف تصویربرداری پزشکی در سطح کشور، نوبت اسکن بگیرند. این کار موجب صرفه جویی در وقت و هزینه برای بسیاری از افراد می شود. شما هم اگر نیاز به گرفتن نوبت پزشکی هسته ای دارید می توانید تا از طریق صفحه دریافت نوبت اسکن در وبسایت اسکن طب www.scanteb.com، نوبت خود را رزرو نمایید.