مرحله آخر نارسایی کلیه را می توان با انجام پیوند کلیه درمان نمود و با قرار دادن یک کلیه سالم در بدن، کار هر دو کلیه خراب شده را انجام داد. کلیه را می توان از اعضاء زنده خانواده یا سایر افراد و نیز بعد از مرگ آنها به دست آورد. کلیه جدید را در محل لگن قرار می دهند و کیه بیمار را معمولاً در همان جای خود باقی می گذارند و به آن دست نمی زنند. عمل پیوند کلیه معمولاً حدود 3/5 ساعت طول می کشد. پیوند کلیه باعث می شود که نیاز به انجام دیالیز برطرف شود و اغلب اجازه می دهد که فرد به زندگی طبیعی خود بازگردد.
پیوند کلیه چیست؟
پیوند کلیه یا Renal transplantation عبارت است از کارگذاری کلیهٔ انسان از شخصی به شخص دیگر. یک پیوند موفق میتواند عمر را طولانی کند و کیفیت زندگی را بسیار بهبود می بخشد. بیمار از محدودیت های دیالیز و از تظاهرات برگشت پذیر اورمی خلاص می شود. نزدیک به 90٪ از تمام بیماران در حالی پیوند کلیه را دریافت می کنند که کلیه های خودشان نیز سر جایشان قرار دارند .
پیوند کلیه چگونه انجام می شود؟
جراح برش مایلی در ناحیهٔ ربع تحتانی شکم بیمار ایجاد می کند. بعد از کنار زدن لایه های پوستی، عضلات و پریتوئن عروق ایلیاک که درون لگن قرار دارند در دید جراح قرار می گیرند. در بیماران مرد طناب اسپرماتیک نیز باید کنار زده شود. شریان ایلیاک داخلی، انتخاب اول در پیوند با گرافت محسوب می شوند.
توسط کلمپ های قوی مثل بولداگ شریان ایلیاک داخلی و ورید ایلیاک خارجی مسدود می گردند.
ابتدا باید شریان و سپس ورید به کلیه آناستوموز گردند. در این مرحله جریان خون کلیه به حالت طبیعی بر می گردد و در این مراحل باید فشار خون بیمار به دقت تحت کنترل قرار گیرد.
آخرین مرحله پیوند اتصال لگنچه و قسمت پروگزیمال حالب به مثانه است که یورترونئوسیستوستومی نام دارد. در این مرحله برش کوچکی در دیواره قدامی- طرفی مثانه ایجاد و انتهای فوقانی حالب را به درون مثانه وارد کرده و درون مثانه با بخیه ثابت می شود. معمولاً نیازی به گذاشتن درن در موضع جراحی نیست. در انتها یک سوند فولی جهت کاهش فشار مثانه برای فرد گذاشته می شود.
نکات مهم درباره عمل جراحی پیوند کلیه
اهدا کننده پیوند کلیه
معمولا دو نوع اهدا کننده کلیه وجود دارد:
1- اهداکننده زنده که به درخواست خود کلیه اش را می دهد و معمولا به اقوام نزدیک خود می تواند کلیه اهدا کند، زیرا سازگاری ژنتیکی فرد با اعضای خانواده اش و یا اقوام نزدیک بسیار زیاد است.
2- اهداکننده فوت شده :یعنی کلیه کسی که فوت شده ولی کلیه او هنوز سالم است و قابلیت کار کردن را دارد، به بیمار پیوند زده می شود.
معمولا چون تقاضای پیوند کلیه زیاد است، یک لیست از کسانی که به هر دلیل فوت کرده اند و یا مرگ مغزی شده اند ولی کلیه سالمی دارند، تهیه می شود و به افراد متقاضی کلیه داده می شود.
عوارض پیوند کلیه
چون در پیوند کلیه از داروهای سرکوب کننده سیستم ایمنی بدن استفاده می شود، گیرندگان پیوند کلیه در معرض ابتلا به عفونت و برخی از بدخیمی ها هستند. علاوه بر موارد فوق ممکن است بافت پیوندی دچار پس زدگی شود. برای پیشگیری از عوارض مطرح شده، قبل از پیوند آزمایشات کامل فیزیکی برای تشخیص و درمان مواردی که می تواند پس از عمل پیوند باعث بروز مشکلاتی در بیمار شود، انجام می شود. تعیین نوع بافت، گروه خونی وکنترل آنتی بادی، برای تعیین هماهنگی بین بافت ها و سلول های دهنده و گیرنده ضروری است.
چرا پیوند کلیه پس می زند؟
در صورتی که ناسازگاری ژنتیکی بین فرد اهدا کننده و فرد گیرنده کلیه وجود داشته باشد، سیستم ایمنی فرد گیرنده، کلیه پیوندی را به عنوان بافت مهاجم شناسایی می کند.
به همین دلیل قبل از پیوند کلیه از فرد گیرنده و دهنده آزمایش های متعددی (از قبیل خون، تعیین نوع بافت، گروه خونی و کنترل آنتی بادی) گرفته می شود تا میزان سازگاری ژنتیکی بررسی شود. اگر چه تا حدی این ناسازگاری ها با سرکوب دستگاه ایمنی بدن فرد گیرنده تعدیل می شود.
اگر پیوند کلیه پس زده شود، چه باید کرد؟
اگر پیوند پس زده شود، بیمار باید برای دیالیز مراجعه کند و اگر علایمی مانند تب و درد مشاهده گردد، کلیه پیوند خورده، باید درآورده شود. در این صورت فرد می تواند برای دریافت کلیه جدید اقدام کند.اگر چند روز پس از جراحی، پیوند پس بزند باید کلیه را خارج کرد، ولی اگر چند ماه دوام بیاورد، به ندرت فرد با مشکلی روبرو خواهد شد
مراقبت های مهم تغذیه قبل و بعد از عمل پیوند کلیه
مراقبت ها و تغذیه بعد از پیوند کلیه
بسیاری از بیماران پس از پیوند کلیه، اشتهای بهتری پیدا می کنند و به طور ناخواسته دچار افزایش وزن می شوند؛ بنابراین برای جلوگیری از افزایش وزن، خودتان را همیشه وزن کنید؛ همچنین از خوردن غذاهای پرکالری مانند غذاهای چرب، شیرینی ها، کلوچه و سایر غذاهای غنی از چربی یا شکر، خودداری ورزید.
با خوردن غذاهای زیر می توانید، دریافت کالری را کنترل کنید:
▪ سبزی ها و میوه های تازه
▪ گوشت بدون چربی، مرغ بدون پوست و ماهی
▪ فرآورده های شیری بدون چربی
▪ نوشابه های بدون شکر مانند نوشابه های رژیمی
شما باید نکات مهمی را در مورد غذاهای کربوهیدراتی بدانید:
▪ کربوهیدرات ها از طریق مصرف شکرها و نشاسته ها به دست می آیند.آن ها سوخت و انرژی بدن را تأمین می کنند . زمانی که داروهای کورتن مصرف می کنید، استفاده از مقادیر زیاد کربوهیدرات برای بدن شما، مشکل زا است و می تواند منجر به افزایش قند خون و ایجاد دیابت شود.
دقت کنید بیمار داروهای تجویز شده توسط پزشک را سر وقت و به طور کامل مصرف کند.
حداقل 6 تا 8 هفته بعد از عمل جراحی پیوند کلیه اجازه ندهید بیمار جسم سنگینی را بلند کند و یا فعالیت بدنی شدید داشته باشد.
مدت 2 تا 3 ماه بعد از عمل جراحی بیمار نباید جسم سنگین تر از 9 کیلو گرم را بلند کند و حداقل 4 تا 6 ماه بعد از جراحی نباید جسم سنگین تر از 18 کیلو را بردارد و بلند کند.
از بستن کمربندهای تنگ خودداری کنید.
رعایت بهداشت محیط و بهداشت فردی بسیار حائز اهمیت می باشد.
شستن مکرر دست ها برای پیشگیری از عفونت های احتمالی بسیار حائز اهمیت است.
رعایت کردن بهداشت موادغذایی از بروز بسیاری از بیماری ها جلوگیری می کند. سبزیجات و میوه جات باید با مواد ضدعفونی کننده کاملا شسته و ضدعفونی شوند.
غذای شما باید کم نمک و کم چربی باشد. از خوردن غذاهای آماده مثل سوسیس، کالباس، پیتزا و غذاهای رستورانی پرهیز کنید. همچنین خوردن غذاهای کنسروی مثل تن ماهی و انواع غذاهای کنسرو شده و کله پاچه توصیه نمی شود.
به دلیل افزایش حساسیت پوست به نور آفتاب در نتیجه مصرف داروهای پیوندی بهتر است در معرض نور مستقیم آفتاب قرار نگیرید و اگر مجبور به بودن در معرض آفتاب بودید، می توانید از کلاه نقاب دار استفاده نمایید و حتما ضد آفتاب بزنید.
از افزایش وزن بپرهیزید، چون میزان برخی از داروها بر اساس وزن شما محاسبه می شود و با افزایش وزن باید به مقدار زیادتری استفاده شوند که قطعا به دنبال آن عوارض دارویی خیلی بیشتر خواهد بود.
اگر ازدواج کرده اید، در مورد زمان از سرگیری فعالیت های جنسی با پزشک یا پرستار تیم پیوند مشورت کنید. به طور معمول یک ماه پس از پیوند در صورتی که آمادگی داشته باشید می توانید فعالیت های جنسی را از سربگیرید.
علائم و نشانه های پس زدگی کلیه از جمله کاهش ادرار، ورم، تب، افزایش فشار خون، افزایش وزن و احساس سفت شدن کلیه پیوندی را همواره به خاطر داشته باشید.
یک برنامه منظم ورزشی برای بیمار تعیین کنید تا به بهبودی عمل جراحی، سلامتی کل بدن و سلامت روحی او کمک کرده باشید.
تحت نظر پزشک با ورزش های کششی شروع کنید و پیاده روی را به آن اضافه کنید.
بعد از بهبود محل برش جراحی، به بیمار می توانید کمک کنید تا ورزش دوچرخه سواری، تنیس، شنا و حتی ورزش های هوازی را انجام دهد.
بیمار خانم حداقل یک سال بعد از عمل جراحی پیوند کلیه نباید باردار شود.
بیمار خانم اگر فرزند شیرخوار دارد، نباید به او شیر دهد، زیرا داروهای سرکوب کننده سیستم ایمنی که بیمار بعد از پیوند کلیه مصرف می کند، می تواند از طریق شیر مادر وارد بدن نوازد شود. این داروها برای کودک مضرند.
بیماران خانم بعد از پیوند کلیه بایستی سالی یک بار آزمایش پاپ اسمیر (برای تشخیص سرطان دهانه رحم) را انجام دهند، زیرا داروهای سرکوب کننده سیستم ایمنی، احتمال ابتلا به برخی انواع سرطان را افزایش می دهند.
در این شرایط بعد از پیوند کلیه به پزشک مراجعه کنید
اگر بیمار تب 7/37 درجه سانتی گراد و بالاتر دارد.
اگر علائمی مشابه بیماری آنفلوآنزا دارد.
درد جدیدی در اطراف محل پیوند شروع شده است.
افزایش وزن ناگهانی داشته و یا طی 24 ساعت 1 کیلوگرم به وزن او اضافه شده است.
تجمع مایعات (آب آوردن) در بدن یا ادم و ورم دارد.
مقدار دفع ادرار به طور واضحی کم شده است.