چه زمان به نوزاد قطره آهن بدهیم؟

قطره ی آهن برای بسیاری از ما نام آشنایی است و معمولا بسیاری از نوزادان نیاز به آهن موجود در این قطره را در ابتدای تولد دارند.

از این رو برای مادران بسیار مهم است که در گام اول علائم کمبود آهن در نوزاد خود را شناسایی کنند و در مرحله ی بعد میزان و مقدار لازم و مناسب قطره ی آهن نوزاد خود را تامین کنند.

در ادامه ی این مطلب از تک پزشک این اطلاعات حول مقدار مصرف و اطلاعات دارویی قطره ی آهن به شما داده شده است.

علائم کمبود آهن

آهن ماده ضروری برای رشد مغز نوزادان و کودکان است. کودکانی که آهن کافی دریافت نمی‌کنند، فعالیت جسمی کمتر و رشد آهسته تری دارند. نشانه‌های کمبود آهن عبارتند از:

علائم نفخ نوزاد و علل و درمان آن ؛ بهترین قطره برای نفخ نوزاد

• کند شدن روند افزایش وزن
• رنگ پریدگی پوست
• بی اشتهایی
• بی قراری و تحریک پذیری

زمان مناسب و مقدار دادن قطره آهن به نوزاد

زمان مناسب دادن قطره آهن به نوزاد باید با توجه به تغذیه او در نظر گرفته می شود. نوزادانی که از شیر مادر تغذیه می کنند بعد از 4 ماهگی نیاز به دریافت مکمل آن دارند ولی شرایط برای بقیه نوزادان تفاوت دارد.

آهن ماده معدنی ضروری است که نوزاد و کودک برای حفظ سلامتی و رشد به آن نیازمند است. گلبول های قرمز خون حامل هموگلوبین هستند؛ پروتئینی که اکسیژن را به تمام سلول های بدن می رساند.

بدن ما برای تهیه هموگلوبین نیاز به اهن دارد. آهن باعث قرمزی گلبول های قرمز خون می شود. اگر بدن به مقدار کافی آهن نداشته باشد گلبول های قرمز خون کوچک و کمرنگ می شوند. در این شرایط دیگر قادر به حمل اکسیژن کافی به اندام های بدن نیستند و باعث کم خونی می شود.

تاثیر شیر مادر بر میزان آهن نوزاد

نوزادانی که پس از ۳۸ هفته بارداری متولد می‌شوند، تا سن چهار ماهگی ذخیره آهن کافی دارند. رژیم غذایی نوزاد در میزان استفاده از قطره ی آهن و زمان آن بسیار تاثیر گذار است که در ادامه برای شما تفاوت این مقدار آورده شده است:

1. برای نوزادانی که از شیر مادر تغذیه می‌کنند:

شیر مادر دارای مقادیر اندکی آهن است، به همین دلیل نوزادانی که منحصرا از شیر مادر تغذیه می‌کنند، پس از چهار ماهگی در معرض خطر کمبود آهن قرار دارند.

پزشکان توصیه می‌کنند این نوزادان به میزان ۱ میلی‌گرم بر کیلوگرم در روز از مکمل آهن مایع استفاده کنند. این روند تا سن شش ماهگی نوزاد و شروع غذای کمکی ادامه دارد.

پس از شش ماهگی با توجه به میزان مصرف مواد غذایی غنی شده از آهن، پزشک میزان مورد نیاز مکمل آهن را تجویز می‌کند.

2. نوزادانی که علاوه بر شیر مادر از شیر خشک نیز تغذیه می‌کنند:

اگر عمده تغذیه نوزاد در روز از شیر مادر است و تنها گاهی اوقات از شیر خشک غنی شده از آهن تغذیه می‌کند، طبق دستورالعمل داده شده برای نوزادانی که تنها از شیر مادر تغذیه می‌کنند رفتار کنید.

3. نوزادانی که تنها از شیرخشک تغذیه می‌کنند:

برای این نوزادان، توصیه می‌شود از زمان تولد تا یکسالگی از شیرخشک غنی شده با آهن (دارای ۴ تا ۱۲ میلی گرم آهن) استفاده کنید.

4. نوزادان نارس:

این نوزادان دارای ذخیره آهن کمتری نسبت به دیگران هستند؛ بنابراین نیاز به دریافت آهن بیشتری دارند. پزشک با توجه به شرایط جسمی نوزاد، میزان آهن مورد نیاز او را تعیین می‌کند.

همچنین بخوانید: دلیل آروغ زدن نوزاد چیست؟

جدول میزان آهن مورد نیاز نوزادان و کودکان

هنگامی که نوزادان شروع به خوردن غذا‌ی کمکی می‌کنند، میزان آهن مورد نیاز آن‌ها با توجه به سنشان تغییر می‌کنند. RDA میزان آهنی است که فرد برای حفظ سلامت خود در طول روز بایستی دریافت کند.

جدول زیر میزان آهن مورد نیاز کودکان در هر سنی را مشخص کرده است:

منبع: وزارت بهداشت کانادا، رژیم‌های غذایی مرجع

در جدول بالا میزان این مقدار به میلی گرم مشخص شده است اما اگر برای شما این سوال وجود دارد که چند قطره از قطره آهن برابر این مقدار است مطلب یک میلی گرم چند قطره است را بخوانید.

مواقع نیاز به دادن مکمل آهن

• نوزادانی که پس از ۳۸ هفته بارداری متولد می‌شوند، تا چهار ماهگی نیاز به مکمل آهن ندارند.
• نوزادانی که از شیرخشک غنی شده با آهن تغذیه می‌کنند، نیاز به دریافت مکمل آهن ندارند.
• نوزادانی که با وزن کم متولد می‌شوند، بایستی مکمل آهن مصرف کنند. انتخاب نوع مکمل، دوز و مدت زمان مصرف به وزن تولد و رژیم غذایی آن‌ها بستگی دارد. پزشک اطلاعات لازم را در این خصوص در اختیارتان قرار می‌دهد.
• کودکان بالای یک سال نیازی به مصرف مکمل آهن ندارند، مگر اینکه در رژیم غذایی آن‌ها به میزان کافی غذا‌های غنی از آهن نباشند. اگر در مورد کمبود آهن مصرفی کودکتان نگران هستید، حتما با پزشک او مشورت کنید.

مواد غذایی غنی از آهن

مکمل های دارای آهن منابع خوبی از آهن هستند اما مصرف مواد غذایی که سرشار از آهن هستند طبیعتا می تواند انتخاب بهتری برای دریافت اهن کافی باشد.

دو نوع مختلف آهن در مواد غذایی وجود دارد:

1. Heme iron: آهنی که به راحتی جذب بدن می‌شود. این نوع از آهن در گوشت یافت می‌شود.
2. Non-heme iron: آهنی که در منابع گیاهی مانند حبوبات، سبزیجات و غلات وجود دارد.

غذا‌هایی که سرشار از آهن هستند عبارتند از:

• گوشت: شامل گوشت گاو، گوسفند، جگر، مرغ، بوقلمون و…
• ماهی
• تخم مرغ
• غلات: شامل غلات غنی شده با آهن، نان غله کامل، نان غنی شده، ماکارونی و برنج
• حبوبات: نخود، عدس و لوبیا
• سبزیجات: اسفناج، کلم بروکلی، کلم بروکسل، نخود سبز و لوبیا سبز.

برای کمک به جذب آهن در بدن بهتر است که این مواد غذایی با میوه‌ها و سبزیجات سرشار از ویتامین C، مانند پرتقال، گوجه فرنگی و فلفل قرمز مصرف شوند.

برای نمونه غلات صبحانه غنی شده با آهن را با برش‌های پرتقال، یا ماکارونی را با گوشت و سس گوجه فرنگی سرو کنید.

شیر گاو و آهن

شیر گاو یا پاستوریزه منبع مناسبی برای جذب آهن نیست. حتی اگر شیر گاو به اندازه شیر انسان آهن داشته باشد، بدن نمی‌تواند آن را جذب کند.

پیش از شروع دادن شیر گاو به نوزاد، به میزان کافی آهن از منابع دیگر غذایی به همراه ویتامین C به او بدهید. با توجه به توصیه پزشکان، دادن شیر گاو به نوزاد را تا ۹-۱۲ ماهگی او به تاخیر بیندازید.

نوشیدن زیاد شیر گاو زیاد می‌تواند منجر به کمبود آهن در نوزادان شود. (نوزادان پس از ۱۲ ماهگی می‌توانند تا ۵۰۰ میلی لیتر شیر گاو در روز مصرف کنند نه بیشتر!)

زمان دادن قطره آهن به نوزاد

• بهتر است قطره آهن را با معده خالی به نوزاد بدهید (حدود ۱ ساعت قبل یا ۲ ساعت بعد از غذا). برای جلوگیری از دل درد در برخی از کودکان، می‌توانید قطره آهن را همراه با غذا به آنها بدهید.
• ویتامین C به بدن کمک می‌کند تا آهن را بهتر جذب کند. قطره آهن را با یک لیوان آب پرتقال یا ماده غذایی دیگری که غنی از ویتامین C است، به نوزاد بدهید.
• از زمان مصرف قطره آهن تا ۲ ساعت پس از آن به کودک شربت آنتی اسید، شیر یا نوشیدنی‌های کافئین‌دار ندهید. نوشیدن این مایعات جذب آهن را متوقف می‌کنند.
• مصرف قطره آهن ممکن است باعث سوزش سر دل، حالت تهوع، اسهال، یبوست و دل درد شود. به همین دلیل بهتر است کودک در طول روز مایعات زیادی بنوشد و میوه و سبزیجات کافی مصرف کند.
• برای تقویت ذخیره آهن در بدن کودک باید چندین ماه متوالی (به مدت ۳ تا ۶ ماه) مکمل آهن مصرف کند.

عوارض جانبی

در موارد اندکی مصرف شیرخشک‌ها، سرلاک‌ها یا غذا‌های غنی شده آهن باعث بروز مشکلاتی در دستگاه گوارش مانند یبوست در نوزادان یا کودکان نوپا می‌شود.

عوارض جانبی رایج مصرف مکمل‌های آهن عبارتند از:

• دل درد
  
• حالت تهوع
• اسهال
• یبوست
• سیاه شدن رنگ مدفوع

بیشتر کودکان بعد از چند هفته مصرف مکمل آهن به آن عادت می‌کنند و دیگر عوارض یاد شده را نشان نمی‌دهند.

همچنین بخوانید: سریع ترین درمان دل درد نوزاد

مکمل آهن و لک دندان‌ها

یکی از مشکلات جانبی مصرف مکمل‌های آهن ایجاد لک سیاه روی دندان‌های نوزادان و کودکان است. متخصصان توصیه می‌کنند که پس از مصرف مکمل آهن دندان‌های کودک را با دستمال تمیز مرطوب پاک کنید تا لک دائمی روی دندان‌ها ایجاد نشود.

از سوی دیگر برخی شرکت‌های دارویی نیز مکمل‌هایی به بازار عرضه کرده اند که ادعا می‌کنند باعث سیاه شدن دندان‌های کودکان نمی‌شوند. مکمل‌های آهن سیدرال (Sideral) و فرامکس (FeraMAX) از این دسته اند.

یادآوری

• مصرف مکمل‌های آهن مدفوع کودک را به رنگ سبز مایل به خاکستری یا سیاه در می‌آورد و کاملا طبیعی است.
• مکمل‌های آهن را از دسترس کودکان دور نگه دارید. مصرف زیاد آهن موجب مسمومیت کودکان می‌شود و بسیار خطرناک است.

همچنین بخوانید: آیا قطره ی آهن باعث پوسیدگی دائمی دندان می شود؟