سنگ شکنی (لیتوتریپسی) چیست؟

سنگ شکنی یا لیتوتریپسی (Lithotripsy) روشی است که معمولاً در بیمارستان انجام می شود. در این روش با استفاده از امواج صوتی پرقدرت، سنگهای کلیه، حالب و مثانه خُرد می شوند. سپس قطعات خُرد شده سنگها از طریق ادرار از بدن خارج می شوند و دیگر نیازی به عمل جراحی برای بیرون آوردن سنگ وجود ندارد. قبل از انجام این روش، به بیمار داروهای مسکن داده می شود زیرا ممکن است مقداری ناراحتی برای او ایجاد شود. در بچه ها معمولاً تحت بیهوشی این کار انجام می گردد. به مدت چند روز بعد از انجام سنگ شکنی، ممکن است خون در ادرار دیده شود و پوست قسمتیت که تحت امواج صوتی قرار گرفته است کبود و حساس شود. با اینحال بروز عوارض جانبی شدید با استفاده از این روش، نادر هستند.

سنگ‌شكني با استفاده از امواج چيست؟

سنگ‌شكني يا استفاده از امواج، روشي براي درمان سنگ‌هاي كليوي و حالبي است كه نيازي به جراحي ندارند. در اين روش، امواج پرقدرت از بدن عبور داده مي‌شود تا سنگ‌ها به قطعات كوچكي به اندازة دانه‌هاي شن شكسته شوند. سنگ‌هاي شكسته شده، به علت كوچكي اندازه‌شان مي‌توانند از مجاري ادراري عبور كنند.

اين روش درمان چگونه مورد استفاده قرار مي‌گيرد؟

ـ دو روش براي خارج ساختن سنگ‌ها با استفاده از امواج وجود دارد. در يك روش بيمار در واني از آب گرم قرار مي‌گيرد و سپس با اشعه ايكس يا سونوگرافي براي شناسايي دقيق محل سنگ‌ها كمك گرفته مي‌شود و سپس از بدن بيمار به گونه‌اي چرخانده مي‌شود كه بطور دقيق امواج بتواند به سنگ‌هاي موجود در بدن بيمار برخورد نمايند.

در روش دوم كه به مراتب رايج‌تر است، بيمار بر روي تخت ويژه‌اي قرار مي‌گيرد كه از جدار پوشش آن امواج مي‌توانند عبور كنند. حدود (2ـ1) موج براي شكستن سنگ مورد نياز است و كل درمان نيز در طي حدود (45 ـ 60) دقيقه انجام مي‌گيرد.

ـ مزايا و معايب اين روش درماني كدامند؟

اصلي‌ترين مزيت اين روش اين است كه بيمار براي درمان سنگ‌هاي ادراري خود نيازي به عمل جراحي نخواهد داشت. در نتيجه، در استفاده از اين روش عوارض جانبي اقامت در بيمارستان، هزينه و زمان بهبودي به نحو چشمگير كاهش مي‌يابد. متاسفانه، همة سنگ‌هاي ادراري را نمي توان با استفاده از اين روش درمان كرد. علاوه بر اين بعضي اوقات برخي از قطعات سنگ شكسته شده، در بدن باقي مانده و درماني‌هاي تكميلي ديگري را مي‌طلبد.

ـ آيا بيمار نياز به بيهوشي دارد؟

اغلب اوقات تنها به منظور آرام و راحت نگهداشتن بيمار، از روش‌هاي مختلف بيهوشي نظير روش موضعي، منطقه‌اي و يا عمومي استفاده مي‌شود.

ـ آيا لازم است كه بيمار در بيمارستان بستري شود؟

بلي، معمولاً بيماران به مدت يك تا دو روز در بيمارستان بستري مي‌شوند، در بعضي موراد نيز، سنگ‌شكني را مي‌توان به روش سرپايي انجام داد.

ـ پس از انجام درمان، بيمار چه توقعي مي‌تواند داشته باشد؟

لیتوتریپسی (Lithotripsy)

پس از آنكه درمان كامل شد. بيمار تقريباً فوراً مي‌تواند از جاي برخاسته و حركت كند. خيلي از بيماران طي يك تا دو روز بطور كامل فعاليت‌هاي روزمرة خود را از سر مي‌گيرند. رعايت رژيم غذايي خاصي نياز نيست. اما از مجراي ادرار، اندكي درد ممكن است بروز كند. درد مذكور از لحظه شروع درمان آغاز شده و حداكثر 4 الي 8 دقيقه ممكن است طول بكشد.مصرف مسكن‌هاي خوراكي و نوشيدن مقدار فراوان مايعات به تسكين درد و ناراحتي كمك خواهد كرد.

ـ عوارض جانبي اين روش درماني چه هستند؟

بيشتر بيماران به مدت چند روز در ادرار خود خون دفع مي‌كنند. سنگ‌هاي خرد شده تيز و ناهموار همچنانكه از مجراي ادراري عبورمي كنند ممكن است باعث بروز درد و ناراحتي شوند. بعضي اوقات نيز سنگها بطور كامل شكسته و خرد نمي‌شود و بنابراين درمان ديگري ممكن است مورد نياز باشد.

 

آيا همة بيماراني كه سنگ ادراري دارند مي‌توانند از اين روش استفاده كنند؟‌

خير،‌اندازه، تعداد، محل و تركيب شيميايي سنگ عواملي هستند كه هنگام تصحيح‌گيري براي روش درمان بايد مورد توجه قرار گيرند. اندازة جثة فرد،استفاده از روش وان گرم را محدود مي‌كند،‌اما اندازة متنوع سنگ‌ها مانعي براي استفاده از وان گرم نيست.

علاوه بر اين، سنگ‌هاي ادراري بايستي به نحوي توسط اشعه ايكس قابل رويت باشند تا بتوان با دقت امواج را بطرف آنها هدايت كرد. در صورتي كه بد شكلي ‌هاي ساختماني وجود داشته باشد، استفاده از ساير روش‌هاي درمان سنگ‌هاي ادراي بايد مورد توجه قرار گيرد. با استفاده از معاينه و بررسي استفاده از اشعه ايكس و ساير آزمون‌ها (آزمايشات) پزشك قادر خواهد بود كه بهترين روش درماني را براي بيمار تعيين كند.

در بعضي موراد ممكن است سنگ‌شكني با استفاده از امواج، با ساير روش‌هاي خارج ساختني سنگ‌هاي ادراري تلفيق شود.

ـ سنگ‌شكني يا استفاده از امواج، تا چه اندازه موفقيت‌آميز است؟

در آن دسته از بيماراني كه به نظر مي‌رسد كانديد مناسبي براي استفاده از اين روش درماني باشند ديده شده است كه حدود (70 تا 90) درصدآنها، طي سه ماه پس از شروع درمان به طور كامل درمان شده‌اند. به نظر مي‌رسد، بيشترين درصد موفقيت مربوط به يبماراني بوده است كه داراي سنگ‌هاي متحرك در قسمت‌هاي فوقاني مجاري ادراري (كليه‌ها و حالب‌ها) بوده‌اند.

پس از انجام درمان، بعضي از بيماران ممكن است همچنان داراي سنگ‌هاي خرد شده‌اي باشند كه قادر به عبور از مجاري ادراري نباشد، در اين صورت چنين سنگ‌هايي به شرط تداوم علايم سنگ‌هاي ادراري، بايد درمان شوند.

ـ چه روش‌هاي درماني ديگري براي سنگ‌هاي ادراري در دسترس است؟

حدود (90) درصد سنگ‌هاي ادراري بدون انجام هر گونه مداخله‌اي از مجاري ادراري دفع مي‌شوند. در مواردي كه سنگ‌هايي دفع نمي‌شوند، اقدام براي خارج ساختن سنگ‌ها، ممكن است لازم باشد. بعضي از انواع سنگها ممكن است، توسط داروها حل شده و از بدن دفع شوند. در ساير موارد استفاده از هريك از روش‌هاي زير ممكن است براي خارج ساختن سنگ‌هاي ادراري لازم باشد.

1) خارج ساختن سنگ‌ها به روش زير پوستي:

هنگامي كه سنگ‌ها به اندازة قابل ملاحظه‌اي بزرگ هستند (بيشتر از 2 سانتي‌متر) و يا در محلي قرار گرفته‌اند كه امكان استفاده از روش سنگ‌شكني مقدور نباشد، از روش خارج ساختن سنگ به روش زير پوستي براي خارج ساختن سنگ‌ها ممكن است استفاده شود.در اين روش، جراح، شكاف كوچكي در ناحيه پهلوي بيمار ايجاد كرده و گذرگاه مستقيمي بداخل كليه ايجاد مي‌كند سپس لوله‌اي در گذرگاه مذكور قرار داده و سنگ را كه در انتهاي ديگر لوله واقع شده است، از داخل لولة مذكور خارج مي‌سازد.

2) خارج ساختن سنگ با استفاده از پورتروسكوپ

براي خارج ساختن سنگ‌هايي كه در انتهاي تحتاني حالب قرار گرفته‌اند جراح ممكن است، وسيله لوله‌اي شكلي را از طريق مجراي خارجي ادرار بداخل مثانه و سپس حالب وارد ساخته و سپس وسيلة سبد شكلي را از داخل آن بطرف سنگ عبور داده و با به دام انداختن سنگ در سبد آن، سنگ را خارج سازد.

ـ سنگ‌شكني چقدر هزينه دارد؟

هزينه سنگ‌شكني متنوع و متغيير است. براي آگاهي از آخرين تغييرات مربوط به هزينه درمان به روش سنگ‌شكني، با پزشك متخصص خود و همچنين بيمارستان يا كلينيكي كه قرار است در آن تحت درمان قرار بگيرد تماس بگيريد. علاوه بر اين در صورتي كه مصمم هستيد كه از اين روش درماني استفاده كنيد، با مؤسسه بيمار خود نيز تماس گرفته و سقف پوشش هزينه‌هاي درماني خود را جويا شويد.

ـ خدمات درماني به روش سنگ‌شكني در چه مؤسساتي ارائه مي‌شود؟

اين روش درماني در خيلي از بيمارستان‌ها، كلينيك‌ها و بعضي اوقات حتي در واحدهاي سيار نيز ممكن است ارائه شود. با وجود اين براي آگاهي كامل از محل دريافت اين روش درماني، بهتر است با پزشك متخصص خود، بيمارستان محل زندگي و يا ساير مؤسسات بهداشتي درماني تماس بگيريد.

ـ آيا سنگ‌هاي ادراري قابل پيشگيري هستند؟

بلي، ساليانه، بيش از يك ميليون آمريكايي به سنگ‌هاي ادراري مبتلا مي‌شوند. افرادي كه سابقة قبلي ابتلا داشته‌اند شانس بيشتري براي ابتلاء مجدد دارند. به منظور تعيين علت احتمال تشكيل سنگ‌هاي ادراري، ممكن است لازم باشد بيمار ادرار 24 ساعته خود را جهت بررسي و مطالعه آزمايشگاهي جمع‌آوري كند. پس از آنكه علت تشكيل سنگ‌هاي ادراري مشخص شد، پزشك ممكن است نوشيدن بيشتر مايعات،‌ تغيير رژيم غذايي و مصرف برخي داروها را توصيه نمايد.

سنگ های ادراری و کلیوی چگونه درمان می شوند؟