آبله مرغان یک بیماری عفونی ویروسی خفیف است که با بثورات جلدی خارش دار و تب خفیف خود را نشان می دهد. آبله مرغان یکی از بیماریهای شایع در دوران کودکی می باشد که عمدتاً در کودکان زیر 10 سال دیده می شود. تعداد موارد آبله مرغان در اواخر زمستان و بهار بیشتر می شود. معمولاً بعد از 2 تا 3 هفته که از ورود ویروس به بدن گذشت علایم خود را نشان میدهد.
آبله مرغان چرا به وجود می آید؟
نشانهها
نشانههای زیر بیشتر در کودکان، خفیف بوده اما در بزرگسالان، شدید هستند:
- خارش سطحی پس از یک روز
- تب
- درد شکمی یا احساس ناخوشی همگانی که ۲-۱ روز به درازا میکشد.
- بثورات پوستی که کم و بیش در هر جای بدن میتواند پدید آید مانند روی پوست سر، آلت تناسلی، داخل دهان، بینی، گلو، یا مهبل. تاولها ممکن است در نواحی بسیار گستردهای از پوست گسترده شده باشند اما در دست و پا کمتر ظاهر میشوند. تاولها در ۲۴ ساعت میترکند و در محل آنها دلمه پایه ریزی میشود. هر ۴-۳ روز مجموعههایی از تاولهای جدید به وجود میآیند. بثورات ابتدا روی تنه، سپس سر و صورت و با شیوع کمتری روی دست و پا ظاهر میشوند. بثورات ابتدا پاپولند وسپس به وزیکول و پوستول و در نهایت به پوسته تبدیل میشوند. پاپولها و وزیکولها در زمینهای اریتماتوز قرار دارند. از خصوصیات بثورات آبله مرغان، ظهور سریع آنها و نیز وجود همزمان پاپول، وزیکول و پوسته در یک زمان میباشد. خارش به طور تقریبی در همه بیماران وجود دارد. وزیکول میتواند در تمامی قسمتهای مخاطی وجود داشته باشد.
- در بزرگسالان یک سری نشانه همانند آنفلوآنزا نیز وجود دارد.
دلیل بیماری
دلیل بیماری عفونت با ویروس واریسلا زوستر یک دیانای ویروس است. بیشترین شیوع آن در سن ۵ تا ۱۰ سالگی است. این ویروس از راه قطرههای ریز در هوا یا تماس با ضایعات پوستی، از فرد بیمار انتقال مییابد. بیماری فوقالعاده مسری است و انتقال ان بیشتر از راه قطرات تنفسی و هوا صورت میگیرد. ویروس در وزیکولها هم وجود دارد و بنابراین بیماری از ۲۴ ساعت قبل از پیدایش بثورات تا وقتی که ضایعات دلمه ببندد، مسری خواهد بود (بین ۷ تا ۸روز). بیماری بیشتر اوقات در زمستان و بهار دیده میشود. تا وقتی که تمام وزیکولها تبدیل به دلمه نشوند کودک نباید به مدرسه برود. مبتلایان به آبله مرغان که بستری میشوند باید در اتاقی ایزوله شوند تا از انتقال هوایی ویروس جلوگیری شود. دوره نهفتگی بیماری، ۲۱-۷ روز است. اگر مادر یک نوزاد پیشتر یا در حین بارداری آبله مرغان گرفته باشد، کودک وی تا چندین ماه در برابر آبله مرغان ایمنی دارد اما این ایمنی در ۱۲-۴ ماه پس از زایش کاهش پیدا میکند.
عوامل افزایش دهنده خطر
به کارگیری داروهای سرکوب کننده دستگاه ایمنی بدن و همچنین بیمارانی که از ضعف سیستم ایمنی رنج میبرند، از عوامل افزایش دهنده خطر هستند.
پیشگیری
در ابتدای سالهای ۱۹۷۰ در کشور ژاپن واکسنی به نام Varivax تولید شد که به طور مرتب از سال ۱۹۸۶ در ژاپن و از سال ۱۹۹۵ در آمریکا استفاده میشود که نتایج آن، مثبت بوده است. پس از استفاده انبوه این واکسن در این دو کشور شیوع بیماری آبله مرغان، چه در افراد واکسینه و چه در افرادی که واکسن را دریافت نکردهاند، به طور چشمگیری کاهش یافت.[۱][۲] این واکسن در ایران موجود نمیباشد.[۳]
پیامدهای مورد انتظار
بهبود خود به خودی: کودکان در ۱۰-۷ روز بهبود مییابند اما در بزرگسالان، این مدت بیشتر است و احتمال بروز عوارض در آنها بیشتر است. پس از بهبودی، فرد برای تمام زندگی در برابر آبله مرغان ایمنی دارد. گاهی پس از طی شدن سیر بیماری آبله مرغان، ویروس در بدن به حالت خفته باقی میماند (بطور مثال در ریشه اعصاب نزدیک نخاع). این ویروس خفته ممکن است سالها بعد دوباره بیدار شده و بیماری زونا را ایجاد کند.
عوارض احتمالی
- عفونت باکتریایی ثانویه برروی تاولهای آبله مرغان :شایعترین عارضه آبله مرغان، عفونتهای ثانویه جلدی است.
- عفونت ویروسی چشم
- به ندرت آنسفالیت (التهاب یا عفونت مغز)
- احتمال بروز زونا سالها پس از دوران بزرگسالی
- به ندرت باقیماندن جای تاول و ممکن است تاول عفونی شود
- میوکاردیت (التهاب عضله قلب)
- آرتریت (التهاب مفصل) بطور گذرا
- سینه پهلو (پنومونی)
- نشانگان رای (به انگلیسی: Reye syndrome) در صورت مصرف آسپیرین وجود دارد
- پریکاردیت، هپاتیت، گلومرولونفریت، اورکیت، زخم معده و عوارض نورولوژیک (عصبی) از عوارض دیگر بیماری هستند. سربلیت یا همان التهاب مخچه به واسطه واکنشهای ایمونولوژیک، یکی از عوارض نادر آبله مرغان است که بیمار دچار آتاکسی (اختلال در راه رفتن) میشود.
آبله مرغان میتواند از مادر باردار به جنین سرایت کند و سبب وزن کم در هنگام تولد، آتروفی (زوال) کورتکس مغز، حملات تشنجی، عقب افتادگی ذهنی، آب مروارید و میکروسفالی شود. ابتلای مادر در ۱۶ هفته اول بارداری به آبله مرغان با توجه به احتمال انتقال به جنین و عوارض آن نیازمند به درمان با VZIg (ایمونوگلوبولین ضد VZV) دارد. متأسفانه در حال حاضر، این دارو در ایران در دسترس نیست.
درمان
در اکثر موارد نیاز به درمان ضد ویروسی نیست و فقط درمان حمایتی انجام میشود که شامل تجویز آنتی هیستامین برای کاهش خارش یا تجویز استامینوفن برای کنترل تب میشود. بر اساس آخرین ویرایش کتاب مبانی طب کودکان نلسون، دو گروه سنی زیر یکسال و بالای ۱۳ سال، افرادی که به هر دلیل در حال استفاده از استروئید (برای مثال پردنیزولون) و همچنین افرادی که درحال مصرف آسپرین میباشند، نیاز به درمان ضدویروس (آسیکلوویر) دارند.
درمانی برای آبله مرغان وجود ندارد، به جز استراحت و دادن داروها برای پایین آوردن تب و کاهش خارش.
برای پایین آوردن تب، میتوان این کارها را انجام داد:
- آب و مایعات فراوان بنوشید. میتوانید یخ نیز بمکید.
- با آب ولرم حمام کنید.
- لباسهای نازک و نخی به تن کنید و از لباسهای زبر و گرم دوری کنید.
- داروها را به موقع مصرف کنید.
- در مورد افراد کوچکتر از ۲۰ سال سن، از آسپیرین استفاده نکنید، زیرا امکان دارد سندرم رِی (نام علمی: Reye syndrome) را به وجود آورد.
خطرات ابتلا به آبله مرغان در دوران بارداری
یک متخصص بیماریهای عفونی و گرمسیری با بیان اینکه آبله مرغان یک بیماری ویروسی بسیار مُسری است که اغلب در دوران کودکی به آن مبتلا میشویم، درباره خطرات ابتلا به این بیماری در دوران بارداری و همچنین راههای جلوگیری از آن توضیح داد.
دکتر فرهاد یغمایی، درباره ایمنی نسبت به این ویروس توضیح داد: افرادی که به این بیماری مبتلا میشوند، نسبت به ابتلای مجدد ایمن میشوند، زیرا پادتنهای این ویروس در بدن تولید میشوند و باقی میمانند. اما اگر خانمی قبلاً به این بیماری مبتلا نشده باشد یا واکسن آن را دریافت نکرده باشد و در دوران بارداری مبتلا شود، هم مادر و هم جنین در معرض خطرات جدی خواهند بود.
نحوه سرایت آبله مرغان
وی با اشاره به شیوه سرایت این بیماری توضیح داد: این ویروس از طریق تماس با فرد مبتلا منتقل میشود و چون دوره کمون یا نهفتگی دارد، ممکن است شخص مبتلا هیچ علامتی نداشته باشد اما ناقل باشد. خطر انتقال بیماری از دو روز پیش از بروز جوشها تا زمان خشک شدن کامل آنها وجود دارد و همین نکته باعث میشود این بیماری بسیار واگیر باشد. وقتی ویروس وارد بدن فرد شود، حداکثر ظرف دو هفته علائم آن، یعنی جوش و تب، بروز پیدا میکنند.
عوارض ابتلا به آبلهمرغان در بارداری
عضو تیم تخصصی مرکز درمان ناباروری ابنسینا درباره خطرات ابتلا به این بیماری در دوره بارداری گفت: خطرناکترین دوره ابتلا 20 هفته نخست بارداری، بهویژه هفتههای هشتم تا بیستم است. ابتلا به آبله مرغان در این دوره هم با بروز عوارض جدی برای مادر مانند ذاتالریه همراه است و خطر ابتلای جنین به سندرم آبله مرغان مادرزادی را به دنبال دارد.
وی سندرم آبله مرغان مادرزادی را برای جنین بسیار خطرناک دانست و توضیح داد: این سندرم میتواند موجب بروز عوارضی مثل زخمهای پوستی، آسیبهای ماهیچهای و استخوانی، میکروسفالی یا کوچک بودن اندازۀ سر، کوری، ناهنجاری و یا فلج دستها و پاها و ناتوانی ذهنی فرزند شود. بنابراین خانمهای باردار باید از هرگونه تماس با فرد مبتلا به آبله مرغان خودداری کنند.
این متخصص بیماریهای عفونی دوره خطرناک دیگر را از پنج روز پیش از زایمان تا دور روز پس از تولد نوزاد دانست و گفت: اگر خانم باردار در فاصله شش تا 21 روز پیش از زایمان مبتلا شود، خطر ابتلای نوزاد به آبله مرغان خفیف است. اما اگر در بازه زمانی پنج روز پیش از زایمان تا دو روز پس از تولد نوزاد به بیماری آبله مرغان مبتلا شود، خطر بروز سندرم آبله مرغان نوزادی یا «نئوناتال» ظرف پنج تا 10 روز پس از تولد در نوزاد وجود دارد که میتواند عوارض بسیار جدی، مانند تشنج، فلج شدن و حتی مرگ به دنبال داشته باشد.
واکسن آبلهمرغان به چه افرادی توصیه میشود؟
وی به خانمهای باردار توصیه کرد: اگر خانمی مطمئن نیست که قبلاً به این بیماری مبتلا و در برابر آن ایمن شده است، به هیچ وجه نباید در معرض افراد مبتلا به آبله مرغان قرار گیرد. اگر هم مطمئن است که قبلاً مبتلا نشده است، میتواند قبل از اقدام به بارداری واکسن آبله مرغان (VZIG) را دریافت کند تا ایمن شود.
وی با اشاره به تأثیر واکسن آبله مرغان اظهار کرد: این واکسن از سال ۱۹۹۵ به بازار آمده است و اگر خانمی که با فرد مبتلا تماس داشته است، ظرف سه روز این واکسن را دریافت کند، از بروز این بیماری جلوگیری یا از شدت آن کاسته میشود. همچنین، اگر خانمی در آینده قصد بارداری دارد و گمان میکند خطر ابتلایش به این بیماری در دوران بارداری زیاد است، میتواند واکسن بزند ولی بهتر است که دستکم یک تا سه ماه بین واکسن زدن و اقدام برای بارداری فاصله باشد.
عضو تیم تخصصی مرکز درمان ناباروری ابنسینا درباره امکان جلوگیری از بروز عوارض خطرناک آبله مرغان در نوزادان گفت: اگر احتمال ابتلای نوزاد مطرح باشد و بلافاصله پس از تولد به او VZIG تزریق شود، عوارض بیماری تا حد زیادی کنترل خواهد شد، اما تشخیص و درمان دیرهنگام عوارض جبرانناپذیری به دنبال دارد.
وی در پایان افزود: خانمهای بارداری که قبلاً به آبله مرغان مبتلا نشدهاند، باید کاملاً مراقب باشند که با افراد مبتلا به آبله مرغان برخورد نداشته باشند. اگر هم مطمئن نیستند که قبلاً مبتلا شدهاند یا نه، میتوانند پیش از اقدام به بارداری با انجام آزمایش خون از این مسئله مطمئن شوند.
منبع: ویکی پدیا