خواص گیاه گزنه


کاربردهایی که گیاه گزنه می تواند داشته باشد

گَزَنه  نام سردهای از تیرهٔ گزنه‌ایان است. گیاهی علفی و پایا با ساقه‌ای منشعب است. ساقه آن راست و چهارگوش بوده و برگهای آن پوشیده از کرک‌های گزنده‌ای است.

مداوای مجاری ادرار (پروستات)، درمان دستگاه تنفسی، کاتاره معده، ضد قند خون، افزایش دهنده گلبولهای قذرمز خون. صرف نظر از جنبه‌های خوراکی که به صورت پخته همانند اسفناج خورده می‌شود و سرشار از مواد معدنی و مغزی است.

این گیاه حاوی ماده‌ای به نام سکرتین است که بهترین عامل جهت تحریک و به کار انداختن غدد ترشحی هاضمه در معده، روده، کبد، لوزالمعده و کیسه صفرا است.

خاصیت مهم دیگر آن کمک به ساخته شدن گلبولهای قرمز و در نتیجه تنفس مناسب سلولهای بدن است.

ضد اسهال است به ویژه در اسهالهای خطرناک که در هنگام شیوع وبا پیدا می‌شود بکار می‌رود، خونروشها (خون روش بینی، سینه و انواع دیگر) و خلط‌های ناراحت‌کننده (در سرماخوردگی و گرفتگی مجاری تنفسی) را آرام می‌کند.


گیاه شناسی گزنه

گیاه علفی چندساله به ارتفاع 30-150 سانتی متر با ساقه چهاروجهی سبز تا ارغوانی، تمام گیاه پوشیده از کرک های گزنده، برگ های متقابل دوکی تا تخم مرغی دارد.

در مخزن الادویه آن را چنین توصیف کرده است: نباتی است برگ آن پرتشریف و انبوه و پرخار و ریزه و خارهای ساق آن ظاهرتر و چون در تماس با بدن قرار گیرد باعث حمرت و سوزش و خارش گردد و گل آن زرد و تخم آن نرم و براق و با اندک پهنی و مایل به تیرگی از کنجد بزرگتر، شبیه به بزر کتان و قسمت مورد استفاده، تخم آن و بهترین آن سنگین مایل به سیاهی آن است.

محل رویش:

در اکثر مناطق معتدل دنیا یافت می شود. در ایران در نقاط مرطوب خصوصا نواحی شمالی، غربی و مرکزی مانند اصفهان، شاهرود، بسطام می روید.

طبع گزنه:

در اول سوم گرم و خشک و در دوم گرم نیز گفته اند.


خواص گیاه گزنه

– جاذب مواد

– جاری کننده ادرار و شیر و عرق

افزاینده میل جنسی

– پاک کننده سینه و شش و معده

– گشاینده دهانه رحم

– بازکننده سده جگر و طحال

– آشامیدن آن با ماءالشعیر جهت بیماری های مانند آسم  و تنگی نفس

– گذاشتن برگ کوبیده آن در بینی موجب بند آمدن خون ریزی می شود.

– شیاف واژینال نیم مثقال آن با مُرّ با میزان برابر بغایت قاعدگی آور و ضماد برگ تازه آن جهت جلوگیری از خونریزی و برآمدگی رحم و گشودن دمل

– همراه با نمک جهت جراحت گازگرفتگی سگ

– با موم روغن جهت بیماری های طحال

– پخته آن همراه با روغن زیتون جهت ورم بناگوش

– ضماد خاکستر آن با نمک جهت زخم ها

– همراه با سکنجبین جهت تسکین وجع طحال و پهلو و گرده سریع الاثر است

– پخته شده ان با ریشه شیرین بیان جهت پاکسازی مثانه از چرک مؤثر است

– ضماد آن با عسل جهت بزرگ کردن آلت تناسلی مردان مناسب است

– دهانشویه عصاره آن برطرف کننده ی ورم لوزه ها می باشد

– پودر تخم و برگ خشک آن جهت خشک کردن زخم

نکته: روغن گزنه بسیار قوی تر از دانه و تخم آن است.


ترکیبات گیاه گزنه

در کرکهای گزنده برگ ها ترکیباتی نظیر هیستامین، سروتونین، استیل کولین، اسید فرمیک و لوکوترین ها هم یافت می شود.


فارماکولوژی:

– برگ گزنه اثرات ضد دردی، ضد التهابی، بی حس کنندگی موضعی، ضدباکتریایی، ضدویروسی و کاهندگی قند خون دارد.

– در مطالعات نشان داده شده است برگ گزنه دفع ادرار را افزایش داده و به طور خفیفی فشار سیستولیک و وزن بدن را در افراد مبتلا به نارسایی وریدی کاهش می دهد.

– گزنه تحریک آدرنرژیک، فاکتور نکروز تومور (TNF) و فاکتورهای فعال سازی پلاکتی را مهار می کند.

– ریشه گزنه خاصیت تعدیل کننده سیستم ایمنی داشته و دارای اثرات ملایم ضدالتهابی است.

– در مطالعات نشان داده شده است عصاره ریشه گزنه ظرفیت اتصال گلوبولین متصل شونده به هورمون های جنسی را کاهش و متابولیسم سلول های پروستات را تضعیف می کند.


مقدار و نحوه ی مصرف

دوز روزانه خوراکی قسمت های هوایی گیاه:

8-12 گرم از گیاه خشک و خرد شده به شکل دم کرده و جوشانده.

دوز روزانه خوراکی ریشه گزنه:

4-6 گرم از ریشه خشک و خرد شده.

سازمان جهانی بهداشت دوز مصرف خوراکی آن را 4-8 گرم در روز به شکل دم کرده عنوان نموده است.

در برخی منابع عنوان شده همراه با گیاه حتما بایستی روزانه حداقل 2 لیتر آب نوشیده شود .

در منابع طب سنتی ایران مقدار مصرف آن را تا سه درهم عنوان نموده و زیاده بر آن مهلک است.


مصرف در دوران بارداری و شیردهی:

باید در این دوران مصرف آن با احتیاط و زیر نظر پزشک متخصص باشد. در برخی مطالعات گیاه گزنه را دارای قابلیت سقط جنین معرفی کرده و به واسطه ترکیب 5-هیدروکسی تریپتان دارای اثرات محرک رحم است.

در برخی منابع به دلیل احتمال اثر گزنه بر متابولیسم آندروژن ها و استروژن ها مصرف آن طی بارداری ممنوع عنوان شده است.


مضرات گیاه گزنه

 

  1. مصرف زیاد آن مضر گرده و امعا است.
  2. مصلح آن صمغ عربی و کثیرا و عناب.
  3. مصرف برگ گزنه در موارد احتباس مایعات بدن در نتیجه کاهش عملکرد قلب یا کلیه ممنوع است.

عوارض

شایعترین عارضه تحریک معده است. احتمال بروز واکنش های آلرزیک نیز به ندرت وجود دارد.

از آنجا که گیاه حاوی مقادیر نامعینی از تانن می باشد مصرف همزمان گیاه گلدار شامل برگ ها یا ریشه با غذاهای حاوی آهن ممکن است باعث کاهش جذب آهن شود .


اشکال دارویی:

قطره و قرص پروستاتان


منبع: tim.ir

همچنین بخوانید: چای گزنه