آکندروپلازي گونه‌اي اختلال ژنتيکي است و يکي از علل اصلي بيماري کوتولگي به‌شمار مي‌آيد.
آکندروپلازی گونه‌اي اختلال ژنتيکي است و به عنوان يکي از علل اصلي بيماري کوتولگي به‌شمار مي‌آيد. در اين اختلال، پروتئين FGFR-3 يا گيرنده اف‌جي‌اف (FGF)، که در غضروف استخوان‌ها نقش دارد، جهش يافته است. این بیماری از هر 40-15 هزار تولد در یکی دیده می شود.
در ادامه ی این مطلب، تک پزشک نگاهی کلی به علائم و نشانه های این بیماری و چگونگی آن خواهد کرد.
بیماری آکندروپلازي چیست؟
بیماری آکندروپلازیا (Achondroplasia) نوعی کوتاه قدی مادرزادی است که مشخصه آن کوتاه بودن طول اندام ها است. مشکل اصلی در این بیماران تبدیل غضروف به استخوان در صفحات رشد بخصوص در استخوان های بلند اندام ها است.
قد متوسط مرد مبتلا به آکندروپلازی حدود 130 سانتیمتر و زن مبتلا حدود 124 سانتیمتر است. تنه این بیماران معمولا مشکل خاصی نداشته و کوتاهی بیشتر در اندام های آنها است.
البته باید این نکته را هم در نظر گرفت که حداقل 80 درصد این بیماری یا به علت جهش جدید و بدون هیچ سابقه فامیلی در فرد مبتلا دیده می شوند و یا ممکن است در اثر موزائیسم سلول های جنسی یا گنادی در یکی از والدین رخ دهند یعنی احتمال دارد دو فرزند مبتلا یا بیش از آن از والدین طبیعی زاده شوند.
در موارد تک گیر سن بالای پدر ریسک ابتلا بیماری با منشا جهش جدید را افزایش می دهد. فراوانی این بیماری بین 0.5 تا 1.5 در هر 10000 تولد می باشد. نرخ جهش در این بیماری بسیار بالا است و در بین 5-10×1.72 و 5-10×5.57 در هر گامت و در هر نسل تخمین زده شده است.
همچنین بخوانید: سونوگرافی سه بعدی چیست؟
علائم عمده بیمار مبتلا به آکندروپلازی عبارتند از :
- قد کوتاه همراه با اندام های فوقانی و تحتانی کوتاه بخصوص کوتاهی در بازو و ران
- محدودیت حرکت در آرنج و اشکال در باز کردن کامل آن
- سر بزرگ با یک پیشانی برجسته
- انگشتان این افراد کوتاه بوده و انگشتان وسط و انگشتری از هم دور هستند
- هوش این افراد طبیعی است
- آهسته شدن یا قطع تنفس برای یک مدت کوتاه
- چاقی
- عفونت های مکرر گوش
- افزایش تقعر در کمر (لوردوز) و تحدب در پشت (کیفوز)
- تنگی کانال نخاعی
- پاهای پرانتزی
- کمردرد در سن بلوغ
- کاهش قدرت عضلات
- کلاب فوت
- هیدروسفالی (تجمع مایع در مغز)
علت بیماری آکندروپلازی:
اختلال تکوینی در آکندروپلازیا که شایع ترین علت کوتولگی در انسان است، نوعی اختلال اتوزومی غالب ناشی از جهش های اختصاصی در FGFR3 در ناحیه 4p16 می باشد.
%98 این بیماران دارای یک جایگزینی انتقالی G به A و حدود 1% جایگزینی متقاطع G به C در نوکلئوتید 1138 می باشد. این دو موتاسیون موجب قرارگیری اسیدآمینه آرژنین به جای اسید آمینه گلیسین در کدون 380 در دومین ترانسمبرانس پروتئین FGFR3 می گردد.
در باقی بیماران دو جهش دیگر در این ژن یعنی G375C و G346A مسئول وقوع این بیماری می باشند. این بیماری در افراد بیمار به صورت هتروزیگوت می باشند زیرا که ژنوتیپ هموزیگوت علائم بیماری با شدت بالاتری بروز می یابد و کشنده می باشند.
تشخيص پيش از تولد آکندروپلازی
اختلال تکوینی در آکندروپلازیا که شایع ترین علت کوتولگی در انسان است را میتوان با نشانه هایی قبل از تولد نوزاد نیز دریافت که باید به آن ها بسیار توجه کرد که برای پیشگیری از این موضوع حتما به نکات زیر باید توجه داشته باشید:
- قبل از هفته 20 بارداري صرفاً با آزمايش مولكولي DNA جنين امكان‌پذير است.
- هرچند در اواخر بارداري با تجزيه و تحليل عكس اسكلت جنين مي‌توان تشخيص داد.
- خصوصيات آكندروپلازي را نمي‌توان با سونوگرافي پيش از هفته 24 بارداري شناسايي كرد.
خطر توارث آکندروپلازی (مقدار ارثی بودن این بیماری)
- در والدين طبيعي داراي فرزندي مبتلا، خطر ابتلاي فرزندان بعدي آنها بسيار كم است.
- در مواردي كه يكي از زوجين مبتلا به آكندروپلازي است، خطر عود در هر فرزند 50 درصد است.
- 25 درصد احتمال آكندروپلازي هموزيگوت كشنده و 25 درصد داراي قامت طبيعي است.
اقدامات درماني آکندروپلازی
شایان ذکر است با وجود آنکه این بیماری یک بیماری مادرزاد محسوب می شود اما باید بدانید که می توان با اقداماتی احتمال بروز این بیماری را پایین آورد.
- در شيرخوارگي و اوايل كودكي بيماران بايد از نظر عفونت گوش‌مياني مزمن، هيدروسفالي، فشردگي ساقة مغز و آپنه انسدادي، كنترل و درمان شوند.
- درمان تنگي مجراي نخاعي نياز به رفع فشار و پايدار كردن ستون فقرات به روش جراحي دارد.
- درمان با هورمون رشد و دراز كردن اندام تحتاني از راه جراحي به عنوان درمان‌هايي براي كوتاهي قد مطرح شده‌اند.
- علاوه بر درمان مشكلات طبي، بيماران به علت جنبه‌هاي رواني ظاهر و قد كوتاه و معلوليت خود، اغلب نياز به كمك براي تطابق اجتماعي دارند.